Theoretische basis Wet forensische zorg tegen het licht gehouden
Hoe en met welke doelen is de Wet forensische zorg (Wfz) tot stand gekomen? Op welke wijze zou de Wfz die doelen in theorie moeten bereiken en welke onderbouwing is daarvoor? Dat is in kaart gebracht in de vandaag gepubliceerde planevaluatie Wfz.
Daaruit blijkt dat niet alle veronderstelde werkzame mechanismen van de Wfz ondersteund worden door een solide theoretische onderbouwing. Of dat de praktische randvoorwaarden voor deze mechanismen ontbreken, waardoor het bereiken van de doelen van de Wfz kan worden bemoeilijkt.
Vier doelen
De Wfz biedt een wettelijk kader voor de inkoop en organisatie van forensische zorg: de geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg of verstandelijk gehandicaptenzorg die onderdeel is van een straf of maatregel.
De Wfz heeft vier doelen:
- Patiënt op de juiste plek
- Voldoende forensische zorgcapaciteit
- Kwalitatief goede forensische zorg
- Goede aansluiting tussen de forensische en de curatieve zorg
Informatie-uitwisseling tussen ketenpartners
Om het doel 'Patiënt op de juiste plek' te bereiken, zijn de wettelijke mogelijkheden tot informatie-uitwisseling tussen ketenpartners in de forensische zorg uitgebreid en is er een Informatiesysteem forensische zorg (Ifzo) ingericht. Daarnaast is een uniform en geprotocolleerd proces van indicatiestelling en vraaggestuurde plaatsing van forensische patiënten geïntroduceerd.
Dit proces draagt in de basis bij aan het bereiken van het doel, maar de capaciteitstekorten in de forensische zorg kunnen vraaggestuurde plaatsing belemmeren. Hoe groot dat probleem precies is, moet toekomstig onderzoek uitwijzen.
Ook de veronderstelde werkzame mechanismen voor een goede aansluiting tussen de forensische en de curatieve zorg zijn niet vanzelfsprekend. Hoewel nieuwe mogelijkheden, worden toegepast om personen vanuit een strafrechtelijk kader naar de reguliere GGz te plaatsen (art. 2.3 Wfz), spelen capaciteitsproblemen wat betreft beveiligde bedden ook hier een belangrijke rol.
Weinig sturing op kwaliteit en capaciteit vanuit inkoopsystematiek
Bij het wetsvoorstel was de veronderstelling dat de zorginkoop een sturende rol zou spelen in het bewerkstelligen van voldoende forensische zorgcapaciteit en kwalitatief goede forensische zorg. Toch kan vanuit de huidige systematiek van zorginkoop daar te weinig sturing aan gegeven worden.
Dat heeft te maken met gewijzigde aanbestedingswetgeving en de implementatie van een open house model voor de zorginkoop. DJI kan daarbij slechts beperkt afspraken maken met individuele zorgaanbieders over capaciteit, kwaliteit of prijs. In 2024 wordt overgestapt naar een andere inkoopsystematiek, waarbij in theorie beter sturing kan worden gegeven op deze factoren. Om inzicht te krijgen in hoeverre de doelen van de Wfz binnen deze nieuwe systematiek worden behaald, is het nodig deze te evalueren.
De planevaluatie is een belangrijke eerste stap van het onderzoeksprogramma Evaluatie Wet forensische zorg. Op basis van de planevaluatie geeft het WODC de komende jaren de evaluatie van de Wfz verder vorm.